Dünya Nasıl Oluştu Prekambriyen

                   Dünyanın bir gezegen olarak nasıl şekillendiğini ve canlılığın nasıl başladığını bilmek istiyorsak   Prekambriyen dönemini iyi anlamamız gerekir. Prekambriyen yani Kambriyen'den önceki zaman, yaklaşık 4,5 milyar yıl ile 540 milyon yıl arasını kapsayan zamandır. Bu zaman Proterozoyik ve Arkeen olarak iki kısımda incelenir. Arkeen , 4,5 milyar ile 2,5 milyar yıl arasındaki zamandır. Proterozoyik ise 2,5 milyar ile 540 milyon yıl arasındaki zamanı ifade eder. 

                Bunların dışında Arkeen'in içerisinde dünyanın ilk oluşmaya başladığı ve cehennemsi koşulların var olduğu Hadean dediğimiz bir dönem mevcut . Hadean  4,5 milyar yıl  ile 4 milyar yıl arasını ifade eden zamandır.

   Dünya 4,5 Milyar Önce Nasıldı ?

   

                      Yaklaşık 4,5 milyar yıl önce dünyamızın kütlesi arttıkça doğal olarak kütle çekim  de arttı . Kütle çekimin artmasıyla bir  sıkışma  ortamı oluştu ve  daha yoğun bir gövde oluşmuş oldu . Sıkışma olayı, dünyanın merkezini ısıtmaktaydı . Radyoaktif  bozunmaların  da bu sıcaklığa eklenmesiyle dünyanın iç kesimleri ergimeye başladı. Eriyen ağır metaller aşağı süzülerek dünyanın merkezine doğru inip burada yoğunlaştı. Hadean dediğimiz dönem tam olarak bu dönemdi . 

 

                       Bu dönemde dünya yüzeyi  neredeyse tamamen eriyik haldeydi. Her yerde devasa volkanlar  ve lav okyanusları mevcuttu . Gök taşları dünyaya çarpmaya devam ediyordu . Aynı zamanda çekirdekte yoğunlaşan metallerden ötürü dünya çevresinde bir manyetik alan oluşmaya başlamıştı . Manyetik alan ince de olsa bir atmosfer oluşumuna sebebiyet verdi . Ancak atmosferdeki gazlar bugünkü gibi değildi. O günkü atmosfer bolca karbondioksit ve azot içermekteydi . Bu ortamda elbette canlılık olamazdı . 

   Ay Nasıl Oluştu ?     

                       Dünyamızın uydusu olan Ay'da bu dönemde oluşmuştur.  Büyüklüğü yaklaşık olarak Mars kadar olan Theia gezegeni ile dünyamız çarpıştı . Çarpma sonucu iki devasa kütle birbirine karıştı ve  dünyamız bugünkü boyutuna ulaştı.  Kopan büyük parçalar dünyanın yörüngesinde uydumuz olan Ay'ı oluşturdu. Ay'dan alınan örnekler , Hawaii (direkt olarak mantodan gelen kirlenmemiş magma) kayaçları ile karşılaştırıldığında oksijen izotopları arasında fark olmadığı ve Ay'ın dünyadan kopan bir parça olduğu anlaşılmış oldu. 

  Okyanuslar Nasıl Oluştu ?

                   Dünyamız ısınıp , kısmi ergime gerçekleştikçe minerallerin içinde hapsolmuş sular volkanik bacalarla yüzeye taşındı . Merkeze toplanan metallerin oluşturduğu manyetik alandan dolayı artık dünyamızın bir atmosferi vardı .  Diğer gazlarla karışık haldeki su buharı atmosferin soğuk kısımlarına ulaşarak yağmur bulutlarını oluşturdu . Bulutlar yoğunlaşarak sıcak olan yer yüzüne düşüyor ve tekrar buharlaşıp atmosfere karışıyordu. Bu olay tekrar ettikçe yer kabuğu yavaş yavaş soğumaya başladı ve okyanuslar oluştu.

Kıtalar Nasıl Oluştu ?

                     Başlangıçta sadece okyanusal kabuk ve ve üzerinde okyanuslar mevcuttu. Mantodaki mevcut konveksiyonel hareket okyanusal litosferin kırılıp levhaların oluşmasını sağladı. Daha sonra birbirlerinin altına dalan levhaların dalma batma zonlarında ada yayları gelişmeye başladı. Volkanik yay çarpışmalarıyla proto kıtalar oluştu. Proto kıtalar çarpışarak mikro kıtaları, mikro kıtalar çarpışarak süper kıtaları oluşturdu. 

       

Arkeen'de Yaşam

                                    

                        Arkeen'de yaşam 3,5 milyar yıl önce okyanuslarda tek hücreli bakteriler ile başladı. Bulunan en eski fosiller Avustralya'daki 3,5 milyar yaşındaki kırmızı kum taşlarında bulundu. Bunlar siyanobakterilerin oluşturduğu stromatolitlerdi. Siyanobakteriler canlılık için önemliydi çünkü fotosentez yapabilme kabiliyetleri vardı . Canlıların ihtiyaç duyduğu oksijeni bu canlılar üretecekti. Siyanobakteriler karbondioksit tüketip oksijen üreterek önce okyanuslarda sonra da atmosferde oksijen biriktirmeye başladı. Arkeen boyunca dünyaya tek hücreli bakteriler hakim oldular . 

Stromatolitler

Proterozoyik'te Yaşam

                    Proteroziyik'te (2,5 milyar yıl - 540 milyon yıl )  dünyamız bir kaç kez buzullaşma ve ısınma olaylarını yaşamıştır. Arkeen dönemde  artmaya başlayan serbest oksijen bu dönemde bir hayli  artmıştır. Oksijenin artmasıyla  ilk defa ökaryotik canlılar meydana gelmiştir. Bu dönemin sonlarına doğru dünya en şiddetli buzul çağına girmiştir. Dünya bu dönemde bir kaç km'lik buzul tabakasıyla kaplanmıştır .Bu dönem, kar topu dünya ( snowball earth ) olarak tanımlanmaktadır. 

                              Kilometrelerce buz tabakası ile kaplı olan dünyamız bu felaketten mantodaki konveksiyonel hareketlerin yardımı ile kurtulmuştur. Mantodaki eriyik kayaçlar yani magma,  buzulları aşarak kendine yol bulmuş ve  buralarda volkanik patlamalar gerçekleşmiştir. Volkanik patlamalar ile  atmosfere bol miktarda karbondioksit verilmiştir.   Bu sayede dünyamız güneşten gelen ışınları soğurmuş ve buzulların erimesi için gereklı ısı bu şekilde sağlanmıştır. 

                              Buzulların erimesiyle ilk yumuşak dokulu canlılar ve çok hücreli algler ortaya çıkmıştır. Bu dönemde ortaya çıkan çok hücreli canlılar, Edikara faunası olarak tanımlanmaktadır. Bu dönemde sadece okyanusal yaşam mevcuttu . Karasal alanda yaşam henüz mevcut değildi. 

Edikara Faunasını gösteren bir görsel