Dünyanın En Eski Kült Yapısı Göbeklitepe

                 

                      Dünyanın en eski ve en gizemli mabedi olan  Göbeklitepe,  Şanlıurfa şehir merkezinin yaklaşık 20 km kuzey doğusunda, Örencik köyü yakınlarındaki  kireç taşı tepelerinin üzerinde bulunmaktadır. Yaklaşık 12 bin yıllık olan bu kadim yapı, insanlık tarihini yeniden yazacak olan bilgileri bünyesinde barındırmaktadır. 

     Göbeklitepe'nin Bulunuş Hikayesi 

                      Bu bölgede ilk arkeolojik çalışmaların, Osmanlı Devletinin son dönemlerinde Avrupa'dan gelen arkeologlar tarafından yapıldığı bilinmektedir. Daha sonra 1963 yılında, İstanbul ve Chicago üniversiteleri tarafından ortak yürütülen  Güneydoğu Anadolu Tarih Öncesi Araştırma Projesi kapsamında yapılan çalışmalarla önemli bulgular elde edilmiş, ancak mezar kalıntısı zannedildiği için bölgenin değeri anlaşılamamıştır. 

            

                  1990'lı yıllarda bölgede kendi imkanlarıyla çalışma yapan  alman arkeolog Klaus Schmidt , bölgenin çok farklı olduğunu anlamış ve kapsamlı çalışmaların başlaması için resmi girişimlerde bulunmuştur. 1995 yılında   Alman Arkeoloji Enstitüsü ve Şanlıurfa Müzesi ortaklığında, insanlığın tarihini değiştirecek olan kazı çalışmaları nihayet başlamıştır.

     Göbeklitepe Kimler Tarafından İnşa Edildi ?

                      Bizler , Homo Sapiens yani modern insanın 20 bin sene öncesinde dünyanın her yerine yayılmış olduğunu biliyoruz. Yaklaşık 12 bin yıl önce İnsanların en çok yaşadığı yer şüphesiz bereketli hilal bölgesiydi . Göbeklitepeyi inşa edenlerin de haliyle burada yaşayan topluluklardan olması gerekir . Bakalım 12 bin yıl öncesinde bu alanda kimler yaşıyormuş .

                    Görselden de anlaşıldığı gibi o tarihlerde bölgede  Trialetian ve Natufian adında topluluklar yaşamakta . Göbeklitepeyi bu toplulukların yapmış olmaları oldukça muhtemeldir. 

            Göbeklitepe'nin Önemi ve Özellikleri

   

                   Bilindiği üzere tarımdan önce insanlar,  avcı-toplayıcı olarak hayatlarını idame ettiriyordu . Yerleşik hayata henüz geçilmiş değildi . Bilim insanlarına göre önce tarım faaliyetleri başlamış daha sonra bir arada yaşama ve akabinde yapılaşma ortaya çıkmıştı. Ancak Göbeklitepe'nin keşfi bize olayların hiçte böyle olmadığını gösterdi. Tarım faaliyetleri başlamadan 2 bin yıl önce  insanlar bir araya gelip dini ritüel yapabilecekleri mabetler inşa etmişlerdi . Böylece uzun zamandır  stabil olan insanlığın gelişimi hakkındaki  düşünceler de  değişmek zorunda kaldı .

                       Göbeklitepe'nin bulunduğu alan incelendiğinde dairesel şekilli yaklaşık 20 tane tapınak olduğu anlaşılmıştır. Tapınaklarda, görselde göründüğü gibi ortada 2 adet büyük T şekilli sütun, ve bu sütunları çevreleyen duvara gömülmüş daha küçük 12 T şekilli sütun bulunmaktadır . Sütunların boyu 3-7 m arasında değişmekte olup ağırlıkları ortalama 10-15 ton arasındadır . Büyük sütunların ağırlığı ise 50 tona ulaşabilmektedir. Her sütunun üzerine, o dönemde yaşamış olan  yaban hayvanları(yılan,  yaban domuzu,  tilki, ördek, turna, , koyun, keçi ,boğa, akbaba, böcek , örümcek vs.) işlenmiştir. Diğer medeniyetlerdeki gibi hiç bir mistik  yani hayal ürünü canlıya yer verilmemiştir. Ortada bulunan büyük T şekilli sütunlarındaki işlemeler ise insanı andırmaktadır. İlginç bir şekilde her mabet belli bir süre  kullanıldıktan sonra insanlar tarafından gömülmüş ve yerine yenisi inşa edilmiştir. Arkeologlar çalışma alanında  ritüel kalıntıları bulmuş olmasına rağmen  herhangi bir su varlığı ya da yaşam belirtecek bir kalıntı bulamamıştır. Bu da alanın sadece toplantı merkezi ya da mabet olabileceğini bizlere göstermektedir.

          İnsanlar Göbeklitepe'den Sonra Ne Yaptı

  

                       Göbeklitepe'de, Bereketli Hilal yani Mezopotamya bölgesinin sadece kuzeyinde yaşayan insanların toplandığını varsaysak bile insanların yürüme mesafesiyle buraya ulaşması çok zordu . 

                    

         
                     
                    12 bin yıl önce insanlar yerleşik hayatta olmadığından yürümeğe alışkındı ve 2000 bin yıl boyunca burada  toplanıp ritüellerini yaptılar . Daha sonra tarımın keşfedilemesiyle birlikte insanlar yerleşik hayata geçmeye başladı . İnsanlar artık daha rahat koşullarda yaşıyordu. Bu yüzden Göbeklitepe'ye gitmek insanlar için külfet haline geldi . Peki insanlar ne yaptı dersiniz öylece inançlarını unutup hayatlarına devam mı ettiler ?


                  İnsanlar inançlarını unutmadı elbette. Yerleştikleri alanların hakim tepelerine kendi mabetlerini tekrardan inşa ettiler . Bizler bu bilgileri yeni arkeolojik çalışmalardan biliyoruz . Benzer mabetleri örneklerle inceleyelim.
             

                       Göbeklitepe etrafındaki T sütunlar

                       Göbeklitepe yaklaşık 10 bin yıl önce terk edildi ve bir daha kullanılmamak üzere gömüldü. Ancak yeni arkeolojik çalışmalar ile görseldeki  10 bin yıllık yeni T şekilleri sütunlar bulundu.  Her birinin olduğu yerde insanlar yaşamaktaydı . Bu bulgular bize insanların yeni yerleşim alanlarına küçük göbeklitepeler kurduğunu göstermektedir.

Karahan Tepe'den bir örnek

Sefer Tepe'den bir örnek