Türkiye, Asya ve Avrupa kıtaları arasında köprü görevi gören ve batı ülkelerinin Asia Minor yani Küçük Asya diye nitelediği bir kara parçasıdır. Doğrusunu söylemek gerekirse ülkemiz ne Asya ne de Avrupa kıtasındadır . Jeolojide Asya ve Avrupa diye bir kıta yoktur , Avrasya kıtası vardır. Asya ve Avrupa siyasi söylemlerdir. Bu nedenle ülkemiz, Avrasya kıtasının bir parçasıdır. Peki Avrasy'nın bir parçası olan ülkemiz ne zaman bugünkü halini aldı bunu biliyor muyuz ? Bilmeyenler için küçük bir yolculuğa çıkalım ne dersiniz ?
Ülkemizin jeolojik tarihini anlatmaya kalksak çok çok uzun bir yazı olur o yüzden daha çok ülkemizi bugünkü haline getiren neotehys okyanusun kapanışı ve daha sonraki neotektonik dönemi minimum terim kullananımı ile anlatmaya çalışacağım .
Ülkemiz çok yeni bir kıta sayılsa da bazı bölgeleri çok eskiye tarihlenir. Amanos Dağları , Yıldız Dağları ve Menderes Masifi gibi yapılar prekambriyen yani 540 milyon yıldan daha eskidir . Hatta geçen yıllarda yaptığımız bir çalışmada menderes masifinin içindeki bazı granitik kayaçların 1 milyar yıllık olduğunu gördük . Bu çok ilginç bir deneyim olmuştu bizler için . Karbonifer diye nitelediğimiz zaman diliminde yani yaklaşık 300-350 milyon yıl aralığında ülkemiz bol yağışlı ve sıcak bir iklime sahipti . Bu zaman diliminde Zonguldak'taki kömür yataklarımız oluştu .
Mesozoik zaman diliminde yani yaklaşık 65-250 milyon yıl aralığında ülkemiz büyük oranda Tethys Okyanusu ile kaplıydı . Prekambriyen dönemde oluşan dağlardan gelen kırıntılar yavaş yavaş jeosenklinalleri doldurmaya başladı. Mesozoik dönemde tektonik gelişmelere bağlı olarak Kuzey Anadolu ve Toros dağ kuşakları oluşmuştu(daha sonra bu dağ kuşaklarını anlatan bir yazı ele alacağım için şu an bu konuya girmiyorum).Bu dönemde su altı volkanizmalarının epey aktif olduğunu bugün çoğu ofiyolitik kayaçları inceleyerek anlayabiliyoruz .Mesozoik dönemin sonunda Anadolu'nun iç kısımları neojen gölleriyle kaplandı . Sıcaklık ve bol yağış etkisiyle artan ormanlar Anadolu'nun pek çok yerinde linyit yataklarını
oluşturdu.
En önemli konu olan Anadolu'nun neotektoniği nasıl başladı anlatayım . Afrika levhasından kopup uzun zamandır kuzeye hareket eden Arap plakası yaklaşık 11 milyon yıl önce Anadolu ile çarpıştı her ne olduysa bu çarpışmadan sonra oldu . Bu çarpışma olayı Anadolu neotektoniğinin başlangıcıdır. Bu çarpışma ile neotethys tamamen kapanmış oldu . Çarpışma alanında okyanusal kabuğa sahip Arap plakası kıtasal kabuğa sahip Anadolu plakasının altına daldı . Bu dalma-batma olayının olduğu zona bizler bugün Bitlis-Zağros Kenet Kuşasğı diyoruz .
 |
| Arap Plakası ve Bitlis Zağros Kenet Kuşağını görsteren görsel |
Arap plakasının Anadolu'nun altına dalması, Doğu bölgemizde sıkışmalı rejime bağlı olarak kıtasal kalınlaşmaya sebebiyet verdi. . Bölgenin çok dağlık ve yüksek olmasının ana nedeni bu dalma-batma olayıdır. Aynı zamanda Doğu bölgemizdeki volkanizmanın sebebi de bu dalma batma olayıdır. Dalma-batma ne belalar açmış başımıza diyor gibisiniz :). Hemen öyle düşünmeyin dalma-batma volkanizmayı oluştururken altın gibi değerli maden yataklarını da beraberinde getirdi .Peki bu kadar mı ? Tabiki bu kadar değil daha sonra ne oldu anlatayım .
Arap plakası, kuzey yönlü baskısına devam ediyor ve aynı zamanda kafkas bloğu da Anadoluyu aşağı doğru itiyordu . Anadolu kuzeyden ve güneyden baskılanmaktaydı . Bu baskılara daha fazla dayanamayan Anadolu yaklaşık 5 milyon yıl önce zayıf metamorfik kayaç zonunun olduğu yerlerden kırıldı(Kuzey Anadolu Fay Zonu ve Doğu Anadolu Fay Zonu ) ve aynı baş ve işaret parmağımız arasında sıktığımız zeytin çekirdeğinin kaçışı gibi Anadolu'nun batıya kaçış süreci başladı .
Anadolu her yıl yaklaşık 2 cm güney batı yönünde hareket etmektedir. Bu ilerleyişi sonucu yaklaşık 10 milyon yıl sonra önce Yunanistan ile 30 milyon yıl sonra da Afrika ile çarpışacaktır. Yani Anadolu'nun kaderinde Afrika vardır :)
Bilgiler için teşekkürler.
YanıtlaSilRica ederim
Sil